Aan de Hunebedstraat in Borger zijn tien struikelstenen onthuld ter nagedachtenis aan de Joodse families Stern en Dalsheim, die tijdens de Tweede Wereldoorlog werden weggevoerd en vermoord. Drie dorpsbewoners die de gezinnen persoonlijk hebben gekend, waren aanwezig bij de plechtigheid. Voor hen werd het een emotionele ochtend, vol herinneringen aan hun verdwenen buren.
Eerbetoon aan twee gezinnen
Op vrijdag 24 oktober 2025 werden in het bijzijn van buurtbewoners, genodigden, sprekers en pers de Stolpersteine (ook wel struikelstenen genoemd) geplaatst. De legging en ceremonie waren een initiatief van Stichting Harm Tiesing, in samenwerking met Alie Noorlag en Bruin Boerema van het Comité Stolpersteine Gemeente Stadskanaal.
In totaal werden tien stenen gelegd: vier voor de familie Stern, die woonde aan de Hunebedstraat 14, en zes voor de familie Dalsheim van nummer 16. De stenen voor de familie Stern zijn geplaatst bij de Ambachtsstraat, waar destijds de voordeur van hun winkel zat.
Een ingetogen ceremonie
Voor elke struikelsteen was een spreker uitgenodigd om de steen te onthullen. Vanwege de verwachte storm had Bruin Boerema (77) uit Vlagtwedde de stenen al een dag eerder in de stoep aangebracht, zodat tijdens de ceremonie alleen het folie hoefde te worden verwijderd. Dat maakte het moment niet minder indrukwekkend.
De 101-jarige Jantje Bruins-Warring, die als meisje tegenover de huizen van de Sterns en Dalsheims woonde, kon haar emoties nauwelijks bedwingen. “Het waren zulke goede mensen,” zei ze met tranen in haar ogen. “Ik zie ze nog allemaal de deur uit lopen.”
Ook Annie Brouwer-Blom (92) deelde haar herinneringen aan buurjongen Herman Dalsheim. “We speelden altijd bij de Kroesschuur hier in de straat, blikgooien en knikkeren. En ineens kwam hij niet meer. Ik denk nog vaak aan hem.” De Kroesschuur stond op de brink, waar nu het Joods monument te vinden is.
Jan Eising bracht daarna een ooggetuigenverslag van een jongen uit de oorlog. “Ik ben blij dat ik deze onthulling nog mee mag maken,” zei hij geëmotioneerd.
Brieven vol hoop
Tijdens de ceremonie werden fragmenten voorgelezen uit brieven van Lina Dalsheim, die als verpleegkundige werkte in het Apeldoornse Bosch. De brieven, voorgedragen door Rosalie Rosing, geven een aangrijpend inkijkje in het leven van een jonge vrouw die ondanks alles hoop probeerde te houden.
“Als je me weer een brief schrijft, moet je veel nieuws van Borger erin zetten,” schreef ze in oktober 1942. “Daar geniet ik altijd van. Als de oorlog gauw afgelopen is, kom ik geregeld naar Borger terug – als ik er dan nog ben.”
‘Achter elke steen schuilt een leven’
De samenwerking tussen Stichting Harm Tiesing en het Comité Stolpersteine Stadskanaal verliep hecht. Noorlag en Boerema hebben inmiddels meer dan 160 stenen in de regio geplaatst. “Achter ieder blokje messing schuilt een leven, een gezin, een verhaal dat niet vergeten mag worden,” benadrukte Alie Noorlag.
Van de families Stern en Dalsheim overleefde slechts één persoon: Betje Stern. Haar bijzondere levensverhaal werd beschreven door journalist Rosalie Mulder en verscheen een dag later (25 oktober 2025) in het Dagblad van het Noorden. De overige gezinsleden werden in oktober 1942 via Westerbork naar Auschwitz gedeporteerd en keerden niet terug.
Blijvende herinnering
De struikelstenen hebben volgens voorzitter Hanno van der Heul van Stichting Harm Tiesing een belangrijke functie bij het in stand houden van de herinnering aan de Joodse gezinnen en wat hen is overkomen. “Het is heel belangrijk dat we niet vergeten wat er in het verleden is gebeurd. Struikelstenen trekken de aandacht en mensen gaan zich toch afvragen waarom die dingen daar liggen,” vertelt Van der Heul.
De stenen voor de families Dalsheim en Stern waren de laatsten die nog moesten worden gelegd in Borger-Odoorn. Hoewel het project nu is afgerond, hoopt Van der Heul dat de boodschap achter de stenen blijft doorwerken. “Mensen moeten zich beseffen dat zulke erge dingen niet alleen in het verleden gebeurden, maar dat dat in de toekomst ook zou kunnen. Dat moeten we te allen tijde voorkomen — maar dat kan alleen als je weet wat er gebeurd is.”
Bekijk ook de reportages van het Dagblad van het Noorden en RTV Drenthe.