In de nacht van 2 op 3 juli 1942 voerde de Royal Air Force een grootschalige aanval uit op de Duitse havenstad Bremen. Met 325 bommenwerpers in de lucht hoopte men de stad zwaar te beschadigen, maar de missie bleek een mislukking. Twaalf van de toestellen keerden niet terug naar Engeland, waaronder een Vickers Wellington van het Poolse 301 Squadron. Dit squadron bestond uit Poolse vliegers die hun vaderland na de Duitse bezetting in 1939 waren ontvlucht. S/Ldr. Maksymilian Longin Brzozowski was de pas benoemde commandant van het 301 Poolse bommenwerpersquadron “Ziemi Pomorskiej” en was piloot van Wellington Z1314.
Het toestel, de Wellington met serienummer Z1314, was om 23:12 uur opgestegen vanaf de basis Hemswell in Engeland. Het had zich al in de lucht boven Nederland bevonden toen het werd onderschept door een Duitse nachtjagerpiloot, Hauptmann Helmut Lent, die vanaf Leeuwarden opereerde. Lent, een gevierde Duitse jagerpiloot, zette de Wellington onder vuur, wat leidde tot ernstige schade aan het vliegtuig. De staartschutter, Sergeant Stanisław Kędzierski, werd dodelijk getroffen, terwijl navigator Flying Officer Stanisław Ateński zwaargewond raakte. De situatie werd kritiek en piloot Wing Commander Maksymilian Longin Brzozowski gaf het bevel het toestel te verlaten.
Ateński, samen met de andere bemanningsleden, Pilot Officer Michal Benoit, Sergeant Stanisław Marek Kowalczyk en Brzozowski, sprongen uit het brandende vliegtuig. Ze landden allemaal veilig, maar de drie eerstgenoemden werden al snel gevangen genomen door de Duitsers. Brzozowski, die zijn parachute in de bossen bij Orvelte, nabij Borger, had geopend, wist te ontsnappen.
Zijn vlucht leidde hem naar de Nederlander Tuinis Bos, een man die geen onbekende was voor de gevaren van de bezetting. Bos had van andere inwoners van Schoonloo vernomen dat er Engelse piloten in het bos waren en ging op zoek naar hen. Hij vond Brzozowski, verstopt tussen de bomen, en bracht hem naar zijn huis in Assen. Bos voorzag de piloot van civiele kleding, waarna Brzozowski aangaf naar Utrecht te willen reizen. Maar Bos had contact met Durk Nijhof, die actief was in het verzet en zich bereid verklaarde de Poolse piloot verder te helpen.
Brzozowski werd naar het huis van Nijhof gebracht, waar hij drie dagen in schuiling verbleef. Helaas werden de Duitsers snel op de hoogte gebracht van het onderduiken van de piloot. Op 5 juli 1942 werd hij verraden door een landwachter, J. ten Brink, die de pro-Duitse paramilitaire organisatie van de Landwacht vertegenwoordigde. De Duitsers arriveerden snel, en Brzozowski werd gevangen genomen, hoewel dit niet gebeurde in Nijhofs huis zelf. Wel werd zijn woning doorzocht en enkele fietsen en voedsel werden meegenomen. Brzozowski werd na verhoor afgevoerd naar het krijgsgevangenkamp Stalag Luft III in Sagan, Polen, waar hij de rest van de oorlog bleef..
Na de bevrijding in 1945 keerde hij terug naar Engeland, waar hij zijn leven weer opbouwde. In 1948 emigreerde hij naar Canada. Brzozowski stierf op 10 april 2001 in Simcoe en is begraven op Oakwood Cemtery, 59 jaar na zijn dramatische ontsnapping uit de klauwen van de nazi’s.
0 reacties